KOMENTARZ HISTORYCZNY Inflanty w XVI wieku
Wiek XVI to okres istotnych zmian na politycznej mapie pobrzeża Bałtyku. W 1523 zerwana została unia pomiędzy Danią a Szwecją, natomiast w 1569 Polska i Litwa zawarły unię zwaną lubelska. W owym czasie nastąpiło znaczne wzmocnienie Księstwa Moskiewskiego pod rządami lwana IV Groźnego (lata 1533-1584). Zyskała bardzo na znaczeniu żegluga bałtycka, szczególnie jej część, zwana narewską. Równocześnie osłabły w Inflantach Zakon Kawalerów Mieczowych, arcybiskupstwo ryskie, biskupstwa: kurlandzkie, dorpadzkie, Ossel-Wieck. Inflanty stały się terenem spornym. Od północy zagrażała Szwecja, ze wschodu Moskwa, z zachodu Dania, natomiast z południa Polska i Litwa.
Polska i Litwa jako pierwsza poczyniły kroki dyplomatyczne, mające na celu ściślejsze powiązanie z Inflantami. 14 września 1557 roku zawarto w Pozwolu sojusz litewsko-inflancki.
Najszybciej na powyższe wydarzenie zareagowała Moskwa, już w 1558 roku na Inflanty uderzyły pułki ruskie. Spowodowało to jednak, iż Inflandczycy w obawie przed groźnym sąsiadem ze wschodu oddali się pod zwierzchnictwo króla Zygmunta Augusta, będącego jednocześnie wielkim księciem litewskim. Niedługo po tym państwo zakonne (Zakon Kawalerów Mieczowych) przekształciło się w świeckie, a ostatni wielki mistrz Zakonu został księciem kurlandzkim, lennikiem Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Realną stawała się możliwość wcielenia Inflant do Polski. Taki obrót wydarzeń zaostrzył i tak napięte już stosunki między państwami, zabiegającymi o wpływy w tym rejonie. W 1563 roku konflikt o Inflanty pomiędzy Polską a Moskwą przekształcił się w otwartą wojnę. Szwecja, która była wówczas w sojuszu z Moskwą, rozpoczęła działania przeciwko Danii, Polsce i Litwie. Po wstąpieniu w 1568 roku na tron szwedzki Jana III Wazy, szwagra Zygmunta Augusta, nastąpiła zmiana sojuszy. Szwecja zwróciła się przeciw Moskwie, a Dania zainteresowana rozwojem handlu z Moskwą pragnąca tym samym zachować z nią dobre stosunki, przeciw Polsce. Działania wojenne zawieszono dopiero w 1570 roku, ich efektem, który - jak się później okazało – przez wiele lat oddziaływał na losy tego regionu, było usadowienie się Szwedów w północnej części InflantEstonii. W roku 1577 lwan Groźny podjął kolejną próbę przebicia się do Bałtyku, uderzając ponownie na Inflanty. Rzeczpospolita pod wodzą już nowego króla, Stefana Batorego, odpowiedziała uderzeniem na Połock (1579), Wielkie Łuki i Newel (1580) oraz na Psków (1581). Do walki przeciwko Moskwie przyłączyła się również Szwecja. Nie doszło jednak do zbliżenia obu państw (mających teraz wspólnego przeciwnika), gdyż nie udało się uzgodnić stanowiska w sprawie zajętej przez Szwedów Estonii. Po zakończeniu działań wojennych Polska próbowała zawrzeć z Moskwą sojusz antyszwedzki, przymierze to nie doszło jednak do skutku. Natomiast w roku 1583 Moskwa i Szwecja podpisały rozejm, w którym car uznał prawo Szwedów do ziem przez nich zajętych. Była to porażka Rzeczypospolitej. Szwedzki książę na tronie polskim
12 grudnia 1586 roku zmarł nagle król polski, Stefan Batory. Nastąpiło już trzecie bezkrólewie w dziejach młodego państwa polsko-litewskiego. Na polu elekcyjnym stanęli stronnicy Maksymiliana I (Habsburga) i Zygmunta Wazy (królewicza szwedzkiego). Do porozumienia nie doszło i każde stronnictwo obwołało królem swojego kandydata. Doprowadziło to do krótkiej wojny, w czasie której w bitwie pod Byczyną (24 stycznia 1588 roku) Maksymilian dostał się do niewoli. Nieco wcześniej bo 27 grudnia 1587 roku Zygmunt III Waza koronował się na króla polskiego. Wkrótce okazało się jednak, iż nadzieje poddanych i dążenia władcy są rozbieżne. Zygmunt Waza czuł się głównie dziedzicem tronu szwedzkiego. W Rzeczypospolitej chciano natomiast, aby był on przede wszystkim królem polskim. Nie doszło do oczekiwanego odzyskania przez Rzeczypospolitą Estonii, w której na dobre umocnili się Szwedzi. W dodatku próba powrotu Zygmunta Ill do Szwecji doprowadziła do zwołania sejmu inkwizycyjnego, który pomimo braku uchwał spowodował obniżenie autorytetu władcy.
W kilka miesięcy później (19 listopada 1592 roku) zmarł król Szwecji, Jan III Waza. Unia polsko-szwedzka
Po śmierci ojca Zygmunt III Waza przybrał tytuł króla Szwedów, Gotów, Wandalów, etc., etc. i wyruszył do Szwecji. 19 lutego 1594 roku odbyła się w Upposali koronacja króla i królowej. W lipcu 1594 roku Zygmunt Ill wrócił do Polski, nie uregulowawszy do końca spraw szwedzkich. W roku 1597 riksrad (pariament szwedzki) wezwał Zygmunta Ill do Szwecji. Król, spodziewając się buntu, zorganizował wyprawę do Szwecji, w której wziął udział oddział liczący około 4000 Polaków. W Szwecji uznano to za złamanie praw królestwa. Do większych walk nie doszło, Zygmunt III niewiele uzyskawszy powrócił do Polski.
Tymczasem w Szwecji pod nieobecność króla zdecydowaną przewagę zaczęli zdobywać przeciwnicy Zygmunta Ill, skupiający się wokół jego stryja Karola ks. Sudermanlandzkiego. Wkrótce pod ich panowaniem znalazła się cała Szwecja, a wiosną 1600 roku nawet wierna dotąd Zygmuntowi - Estonia. W tej sytuacji Zygmunt III Waza dokonał od dawna oczekiwanej w Polsce inkorporacji Estonii do Rzeczypospolitej. W odpowiedzi na to Szwedzi pozbawili praw do swego tronu nie tylko Zygmunta III, ale całą polską linię Wazów, ofiarowując koronę jego stryjowi, ks. Karolowi.
Trudności w zorganizowaniu zamorskiej wyprawy dla odzyskania szwedzkiego tronu spowodowały skupienie wysiłków polskich na odbiciu Estonii. Rozpoczęła się wojna o Inflanty.
Komentarze obsługiwane przez CComment